İnsanın nasıl davranacağına karar veren mekanizma, kendisinin nasıl biri olduğu değil, içinde olduğu ortamdır. – Stanley Milgram Skinnner’den Chomsky’e, Freud’dan Maslow’a dünyanın en büyük elli psikoloğu, fikirleri ve çalışmalarıyla bu kitapta. Son 150 yılda yaşanan değişimler, psikolojinin seyrini değiştiren fikirler ve deneyler 50 Bilim İnsanıyla Psikolojinin Kısa Tarihi’nde tartışılıyor.

Hesaba çekilmemiş bir hayat yaşamaya değmez. Sokrat Etikten Metafiziğe, Görecelikten Postmodernizme, binlerce yıllık felsefi düşüncenin elli kilit akımı bu kitapla ayağınıza geliyor. Klasik düşünürler ve en çağdaş teorisyenleri tanıyacak; Aristo, Nietzsche, Marx ve Marcuse gibi dünyanın en büyük dehalarının başarılarını, sanki onlarla aynı dönemde yaşamış gibi deneyimleyeceksiniz.

Dursun Gürlek, Ayaklı Kütüphaneler isimli eserinde bize, hakiki kitap âşıklarını ve “ayaklı kütüphane”, “canlı kitap” gibi deyimlerin hakkını veren, kafasında kütüphane taşıyan, kitapların kadrini kıymetini bilen âlimlerin hayatlarını ilginç anekdotlar eşliğinde anlatıyor. Bu kitabı okuduktan sonra “yıldızları konuşturan âlim”le, “kafasının içi müdürlüğünü yaptığı kütüphane kadar zengin olan hoca efendi”yle, “ölüleri dirilten ve mezarlıklara hayat veren biyografi bilgini”yle, “kahvelerde ders veren ünlü tarihçi”yle, “Osmanlı arşivi belgelerini Bulgarların elinden kurtarmak için çırpınan, akmayan çeşmeleri görünce gözyaşı akıtan muallim”le, “Fransız işgal komutanını kütüphanesinden kovan Hafız-ı Kütüp”le ve “kitapların ve kitapçıların şeyhi kabul edilen sahhaf”la tanışacaksınız. Bu çalışmayla kitabın, kütüphanenin ve kültür tarihimizdeki “ayaklı kütüphaneler”in gizemli dünyalarına yolculuk yapma fırsatını yakalayacaksınız…

Barbaros Hayreddin Hızır Reis, Cezayir’in sultanı idi. Kanuni Sultan Süleyman’ın bir işareti üzerine sultanlığın tapusunu padişahın önüne koydu. Birlik ve beraberliğin sembol ismi oldu. Osmanlı armadasının başında Akdeniz’e açılan Barbaros Hayreddin Paşa, 1538’te Avrupalı devletlerin bir araya getirdiği en büyük Haçlı donanmasını Preveze’de ağır bir hezimete uğrattı. Akdeniz, bir Türk gölüne dönüşürken, Avrupalılar Akdeniz’de tahta parçası yüzdüremez hâle geldiler. Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil, Türk denizcilik tarihinin bu en önemli simasının neslini, ağabeyi Oruç ve mücahid yoldaşlarıyla hem korsan gemilerine hem İspanyollara karşı verdiği akıl almaz mücadeleyi, Cezayir’e hâkim olarak idare ve siyaset alanında gösterdiği başarıyı, Endülüs Müslümanları için çektiği çileleri, İspanyolların Mağrip’te yerleşmelerinin önünü kesen efsanevi kahramanlığını ve nihayet Osmanlı kaptan-ı deryası olduktan sonraki serüvenini kitapta çarpıcı detaylarıyla anlatıyor. Tarihi Sevdiren Adam, bu eseriyle Türk denizciliğinin yüz akı olan Barbaros Hayreddin Paşa’nın destansı hayatını okuyucuların gözleri önüne seriyor.

“Felaketimizin kaynağı kültür yokluğu. Hayatı anlamadan geçip gidiyoruz. Olgunlaşmak, kalbin daha hassas, kanın daha sıcak, zekanın daha işlek, ruhun daha huzurlu olması demek. Harami mağaralarının kapılarını değil, hükümdar hazinelerinin kapılarını açan büyü, kitap!..” Gözlerinin ışığı tükenene kadar gözünü kitaptan ayırmayan Üstad Cemil Meriç böyle söylüyor kitap hakkında… Bir başka kitap aşığı da “Benim sevgilim kitap ve kalemdir. Geride kalanların hepsi mihnet, endişe ve gamdır.” diyerek muhabbetini dile getiriyor. Matbaanın bulunmadığı ve kitapların büyük zorluklar içinde çoğaltıldığı çağlarda kitabın, ilmin ve ilim adamının gördüğü itibar aranır hale gelmişse; kitaplar çoğaldıkça, matbaalar arttıkça okuma oranı düşüyorsa; ve artık “medeniyet” sahnesinde bize bir rol verilmiyorsa, kitaba yeniden dönmenin vakti gelmiştir. Dursun Gürlek, medeniyet tarilimizdeki yolculuğu esnasında derlediği kültür hazinesini bir bardak demli çay eşliğinde paylaşmak üzere sizi Çınaraltı’na davet ediyor.

Her seyahat ayrı bir serüvendir. İnsan bir kere yola çıkmaya görsün, bambaşka dünyaların ve tecrübelerin içinde bulur kendini. Yolculuk bitip de eve döndüğünde ise artık ufku genişlemiş, bilgisi artmış, dünyanın gidişatına dair benzersiz müşahedelerle donanmıştır. Eski nesiller, ulaşım ve konaklama şartlarındaki onca imkânsızlık düşünüldüğünde, akıl almaz coğrafyalara seyahat etmişler. Bitip tükenmez bir merak ve öğrenme hissiyle, sürekli keşif halinde olmuşlar. Bugün elimizde bulunan ilmî ve kültürel birikimi neredeyse tamamen onların bu gayretine borçluyuz. Peki biz, ulaşım ve konaklama imkânları böylesine gelişmişken, yeryüzünde yeterince yol tepiyor muyuz? Yola düşmek için merak ve heyecanımız mevcut mu? Bunlar, üzerinde düşünülmesi gereken sorular. Özbekistan’dan Endülüs’e, Mısır’dan Kafkaslara gezi notlarını ihtiva eden “Coğrafyamızı Adımlarken Hatırda Kalanlar”, okuyucuyu yola çıkmaya teşvik için hazırlandı. Kitap bittiğinde yüzlerde belirecek tebessüm ve kalplerde oluşacak rahatlama, yazarının da en büyük mutluluk sebebi olacaktır.

– Arıyorum! Arıyorum! Ama BALİNALARI bulamıyorum! – Dikkatlice baktın mı? Belki gözünden kaçmıştır. – Bir balina insanın gözünden nasıl kaçabilir? – Haklısın. Özellikle de aradığın bir MAVİ BALİNA ise! Düşünsene, hayvanın sadece dili bile, bir fil kadar ağır! – Evet olacak iş değil! Koskoca HAYVANLAR ANSİKLOPEDİSİ’nin BALIKLAR bölümünü üç kez baştan sona taradım, altını üstüne getirdim ama balinalarla ilgili hiçbir şey bulamadım! Minnacık lepisteslere dair koskoca iki sayfa ayıran ansiklopedi, yeryüzü yaratılalı ve hayvanlarla şenlendirileli beri nefes alıp vermiş en büyük canlı hakkında bir satır yazmaz mı? – Hiç! Bir şey sorabilir miyim? – Sor tabii. – Sen balinaları nerede arıyorsun? – Nasıl nerde? İşte burda! HAYVANLAR ANSİKLOPEDİSİ’nin BALIKLAR bölümünde! – Bulamamana şaşırmamalı! – Nedenmiş? – Tamam, suda yaşıyorlar ve şekil olarak da balıklara benziyorlar ama balinalar aslında balık değildir. Onlar memelilerin suda yaşayan balığımsılar sınıfındandır! Bir balina, bir köpekbalığından ya da bir orkinostan çok; bir file, bir suaygırına benzer… – Yok artık!

“Ah keşke, dinozorların soyu tükenmeseydi de yakınlarda bir dinozor yaşasıydı. Hafta sonları gider, kendisini ziyaret ederdik. Ot verirdik, et verirdik beslerdik ve üzerine çıkardık!” Sen ciddi misin? Böyle bir şeyin gerçekten güzel olacağını mı düşünüyorsun? Daha geçen yaz, çelimsiz bir kertenkele yüzünden avaz avaz bağırıp kaçan ben miydim acaba? Dinozorların soyu tükenmeseymiş aman ne iyi olurmuş? Hah! Hayır efendim, hiç iyi olmazdı! Hem de hiç! Dinozorların soylarının tükenmesi çok iyi oldu! Peki ne oldu bu dinozorlara? Darıldılar mı? Nedir yani bir anda ortadan böyle kaybolup gitmeler? Haaa! Şikayetçi miyim? Yok asla! Her ne olduysa iyi oldu, iyi! İyi de ne oldu? Bu güçlü kertenkeleler, bu amansız dev sürüngenler, doymak bilmez, keskin dişli etoburlar, apartman boyunda otoburlar, zırhlı derileri, sert boynuzları, keskin pençelerine rağmen, neden yok olup gittiler dünyadan?

– Aslanlar kaplanlar, sırtlanlar, cırtlanlar! – Cırtlan mı? Cırtlan mı dedin sen? – Evet ne var bunda şaşıracak? – Ama öyle bir hayvan yok ki? – Eee… Şey… Sanırım haklısın, bir an için kafam karışmış olmalı. Neyse ne diyordum ben? Hah! Ve zürafalar, filler, hatta kuşlar bile karada yaşarlar. Mavi balinalar, orkinoslar, yunuslar, köpek balıkları denizanaları, ahtapotlar ise hep suda! – Bana bilmediğim bir şey söyle artık lütfen! – Kurbağalar ise hem karada hem de suda! Çünkü onlar, AMFİBİdir. – Haa? – Hem karada hem de suda yaşayabilecek şekilde yaratılmış canlılara AMFİBİ denir! – Ve kurbağalar AMFİBİdir öyle mi? – Öyle! – Vay be! – Şaşırtıcı değil mi? – Oldukça! – Onlar hakkında daha hiçbir şey duymadın… – Anlat o zaman! – Peki o zaman. Bugün sadece senin için vıraklayacağım!

–BİR SALYANGOZU bir sümüklüböcekten ilk bakışta nasıl ayırabilirsin? –Kabuğu olan salyangoz, kabuğu olmayan sümüklü böcektir! –Peki bir salyangozu kabuğundan çıkarırsak, o bir sümüklüböcek mi olur? –Hayır, ölü bir salyangoz olur! –O zaman kabuk çok önemli desene! –Kabuk önemli evet! Hem de çok! Herkesin bir evi olmalı! Ayıların inleri, kuşların yuvaları, yılanların delikleri, örümceklerin ağları, ineklerin ahırları, koyunların ağılları… Ve ev, istediğin zaman çıkıp gidebileceğin, geri döndüğünde de yerinde sımsıcak bulabileceğin bir yer olmalı. –Ya da gittiğin her yere götürebileceğin! –O zaman, kendine bir karavan almalısın! Çünkü sen bir salyangoz değilsin! Salyangozlar, tıpkı kaplumbağalar gibi dünyaya evleri ile gelirler. Daha doğrusu yumurtadan evleri ile birlikte çıkarlar. Böylece hayatları boyunca, barınak sorunu yaşamazlar. Bir salyangozun kabuğuna hiç yakından baktın mı? Yetişkin bir salyangozun kabuğunun en ortasında kalan, yumurtadan ilk çıktığı halidir. Oradan başlayıp, halkalarını sayarsan, yaşını aşağı yukarı öğrenmiş olursun. –Tam olarak öğrenemem yani? –Aşağı yukarı işte! –Hımm… –Sanırım bu kadarı da yeter. –Eğer salyangozuna doğum günü partisi düzenlemeyeceksen elbette yeter!