Ashab “Yaşayan Kur’an” Hz. Peygamber’i bizzat gördüğünden ona bakarak “Kitab”ın nasıl hayata geçirileceğini anlıyor ayrıca onun açıklamalarıyla bilgileniyor, anlayamadıkları yerler olduğunda da yine ona soruyorlardı. Ancak Allah Rasûlünün vefatıyla birlikte “canlı örneklik” sonlanmış oldu. Bu noktada sahabe devreye girerek onun sözlerini ve uygulamalarını tâbiîne aktardı. Bu aktarım kuşaklar boyunca devam ederken oluşan hadis ilmi süreç içinde kemâle erip sistemleşti. Böylece bizler söz konusu ilmin usûlü, tarihi ve edebiyatı vesilesiyle rivayetleri her açıdan tahlil edebilme imkanına kavuştuk. Elinizdeki “bilgi küpü” çalışma bu alanda sizlere dikkat çekici malumat sunarken araştırma azminizi de coşturmak istemektedir.
Elinizdeki kitap, hadislerin sonraki kuşaklara sağlıklı bir şekilde aktarılması yönünde İslâm bilginlerinin harcadıkları çabayı ana hatlarıyla ortaya koymaktadır. Kitap, yapılan çalışmaların eksikliklerine ve günümüzde hadis metinlerinin daha iyi değerlendirilebilmesi için yapılabileceklere de değinmektedir. Bu nedenle okurun, konuyla ilgili genel bir bakış açısı kazanacağı, geçmiş bilginlerin çabalarının boyutunu görebileceği ve günümüzde yapılması gerekenlerle ilgili bir bakış açısı kazanacağı ümit edilmektedir.
Hadis rivayet külliyatı içinden Hz. Muhammed’e(s.a.v) ait olanlarla olmayanları birbirinden ayırmak oldukça zordur. Ayrıca bunu gerçekleştirme yönünde mutabık kalınacak genel geçer bir yöntem tespit etmek de neredeyse imkânsızdır. Bu nedenledir ki, rivayetlerdeki farklılıklar ümmet içindeki ihtilafları besleyen temel faktörlerden biri olmuştur. Elinizdeki kitap, peygamber anlayışının doğru bir şekilde oluşmasına, rivayetlerin geçirdiği serüveni anlamaya ve bu rivayetlerin bizlere ulaşmasına aracılık eden kişi ve kitapları daha iyi tanımamıza katkı sağlayabilecek bir yapıdadır.
İslâmî ilimler içinde en canlı alan hiç şüphe yok ki hadistir. Nitekim ülkemizin de dâhil olduğu İslâm ülkeleri yanında, dünyanın pek çok yerinde hadis alanının her konusuyla ilgili olarak yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Elinizdeki kitap, farklı coğrafyalarda kaleme alınmış söz konusu makalelerden bir demeti okurla buluşturarak ülkemiz hadis çalışmalarına katkı sağlamayı hedeflemektedir.
Gençler başta olmak üzere günümüz mümini büyük bir savrulma yaşamakta ve kendi değerleriyle bağı her geçen gün zayıflamaktadır. Bunun yanında diğer Müslümanlarla arasındaki farklı yaklaşımlara toleransla bakamamakta, bunu ayrışma gerekçesine dönüştürmektedir. Hüzünlendiren manzaraya bakıldığında, inananların Kur’an ve sünnetin istediği Müslümanlar haline getirilmesine, bunun yanında keskin ayrışmanın sonlandırılmasına her zamankinden daha fazla ihtiyaç olduğu anlaşılmaktadır. Bu yapılamadığı takdirde, birlik olamamış son peygamberin ümmeti yeryüzünün ezilen ve dışlanan insanları olmayı sürdüreceklerdir. Elinizdeki kitap, Kur’an ve sünnet merkezli bir ümmet hayaliyle çağımız Müslümanına sahip olması gereken değerleri hatırlatmakta, kardeşleriyle bir arada olmanın ölçülerini sunmakta, insanlığın önüne tekrar geçerek rehberlik yapmaya davet etmektedir.
Hz. Muhammed’in a.s. yaşam öyküsünü yazanlar onun peygamberlik öncesi ve sonrasında mükemmel bir ahlaka sahip olduğunu dile getirirler. İnsanların yeni bir söyleme kulak kabartmaları söylemin içeriği kadar söylenenin de haliyle bağlantılı olduğundan, onun oldukça kısa sayılabilecek bir süreçte gerçekleştirdiği dönüşümün dinameklerinden birisi hiç kuşku yok ki yaşantısıydı. Çünkü, o, Kur’an’ın da dikte ettiği ve dinin hayati öneme haiz bir parçası haline getirdiği evrensel ahlaki değerleri öncelikle kendi yaşamında pratize ettiği gibi, Allah’ın kullardan yerine getirmelerini istediği ibadetlere de herkesten önce sahip çıkıyordu. Yaşamı, hem söylem hem eylem açısından insanı etkileyecek bir uyum arz ediyordu. Elinizdeki çalışma, dinin ve ahlakın insana kazandırdığı değerleri ana hatlarıyla ele alan, dinin ahlak ile zorunlu ilişkisine ve ahlakın dini temelli olmasının önemine dikkat çeken, Hz. Muhammed’in a.s. İslam’ın hem ibadet hem de ahlaki gereklerini yaşamsal boyuta çıkarmaya çalışan bir çalışmadır.
İslâm ümmetinin azametli günlerine yeniden dönmesinin yollarını araştırmak amacıyla Müslümanlar yaklaşık iki asırdır çözümler üretmeye gayret etmektedirler. Bu bağlamda bazıları, sorunların kökeninde hadisleri görmekte ve ümmeti bir araya getirmek için iki kapak arasındaki Kur’an ile yetinmenin yeterli olacağını öne sürmektedir. Bunu derken de hadislerin tefrikaya sebebiyet verdiğini ve güvenilir olmadığını iddia etmektedirler. Bu kitap hadis ve sünnet olmadan dinin asla yaşanamayacağını ortaya koymaktadır.
Güzelliklerin hep oralardan misallendirildiğini görüp, eski günlerin hasretiyle iç çeken günümüz Müslüman aydını, “bugün aynı güzelliklerin neden yaşanamadığını” sorgulamaktadır. Bunu yaparken, eksikliğin nereden başladığını görmekte ve «Kur’an-Sünnet» eksenli bir hayatı yeniden inşa etmek gerektiğine inanmaktadır. Sağlam ve sağlıklı bir ümmet oluşturabilmek için, bizlere ulaşan hadis malzemesinin tekrardan irdelenmesi ve rivayetler içinden güvenilir Kur’an yorumunu çıkarmanın önceliği olduğunu gözlemektedir. Geldiği safhadan sonra, gayretlerini tabiî olarak hadisin bu sahasına teksîf etmektedir. Bu duruma bakarak şunu rahatça söyleyebiliriz: İçinde yaşadığımız süreç, geleneği inkâr etmeden hadisin senede ilave olarak daha ziyade başka kriterlerle tahlîle tabi tutulacağı bir dönem olacaktır. Elinizdeki eser, bu yeni yaklaşımın örneklerini ihtiva eden bir çalışmadır.
Hadisleri bir yana koyarak yeni bir İslâm medeniyeti inşa etme düşüncesi yaklaşık iki asırdır İslâm coğrafyasının farklı bölgelerinde dile getirilmektedir. Bu kitap; hadislerin dindeki yerine vurgu yapmakta, onları yok saymanın ne tür sorunlara yol açtığına dikkat çekmektedir.
Güzelliklerin hep oralardan misallendirildiğini görüp, eski günlerin hasretiyle iç çeken günümüz müslüman aydını, bugün aynı güzelliklerin neden yaşanamadığını sorgulamaktadır. Bunu yaparken, eksikliğin nereden başladığını görmekte ve Kur´ân-Sünnet eksenli bir hayatı yeniden inşa etmek gerektiğine inanmaktadır. Sağlam ve sağlıklı bir ümmet oluşturabilmek için, bizlere ulaşan sünnet malzemesinin tekrardan irdelenmesi ve gelen rivayetler içinden güvenilir Kur´ân yorumunu çıkarmanın önceliği olduğunu gözlemektedir. Geldiği safhadan sonra, gayretlerini tabiî olarak sünnetin bu sahasına teksîf etmektedir.
Bu duruma bakarak şunu rahatça söyleyebiliriz: İçinde yaşadığımız süreç, selefe sorgusuz ittibâ yerine, sünnetin -sened ihmal edilmemekle birlikte- daha ziyade başka kriterlerle tahlîle tabi tutulacağı bir dönem olacaktır.
Elinizdeki eser, bu yeni yaklaşımın örneklerini ihtiva eden bir çalışmadır.
(Arka Kapak Yazısı)
